พระพุทธเจ้าสอนให้เราพิจารณาจิต ท่านให้พิจารณาเห็นจิตในจิต จิตคือจิตของสัตว์ทั้งหลาย แม้แต่จิตก็เหมือนกัน เรามักนึกคิดพิจาณาจิตของคนอื่น คนนี้ขี้เกียจ คนนี้ง่วงนอน คนนี้ฟุ้งซ่าน คนนี้ไม่มีสติ คนนี้จิตใจดี คนนี้จิตใจไม่ดี อย่างไรก็ตามการพิจาณาวิเคราะห์จิตของคนอื่น ว่าเขามีจริตนิสัยเป็นอย่างไร ก็ไม่มีประโยชน์ต่อการที่จะทำจิตใจของตัวเองให้บริสุทธิ์ได้

 

จิตเป็นนามธรรมที่ละเอียดไม่มีรูปร่าง เปลี่ยนแปลงเร็ว หากเปรียบให้เห็นเป็นรูปธรรม ว่าจิตอยู่ที่ไหน จิตก็อาศัยอยู่ในถ้ำ คือร่างกายของเรา เราจะจับตัวจิตได้อย่างไร ก็ใช้หลักความรู้สึกอยู่ที่ไหน จิตก็อยู่ที่นั่น การพิจาณาจิต ตามรู้จิต ตลอดกาล ตลอดเวลา ก็ให้ตั้งสติ ระลึกรู้ที่ความรู้สึก เช่น ชอบใจ ไม่ชอบใจที่เกิดขึ้น นึกน้อยใจ นึกเสียใจ นึกโกรธ นึกดี นึกชั่ว

 

เมื่อเราตามดูจิต เฝ้าสังเกตุจิตใจเราแล้ว เมื่อมีความรู้สึกนึกคิดต่างๆ เกิดขึ้น เช่นนึกขี้เกียจ นึกน้อยใจ นึกอิจฉา นึกโกรธ นึกกลัว นึกสงสัย นึกวิตกกังวล ฯลฯ เราจะรู้เท่าทันความรู้สึกเหล่านี้ได้มากขึ้น รู้เท่าทันหมายถึงเมื่อรู้สึกนึกขึ้นมาก็ดับไปพร้อมกัน นึกดีหรือนึกชั่วก็ตาม กำหนดรู้เท่าทันคือความดับ ไม่คิดปรุงแต่งต่อ ไม่คิดไปตามกิเลส ตัณหา ไม่เป็นมโนกรรม ก็ไม่เกิดโทษ

 

การที่เราพยายามฝึกเจริญสติสัมปชัญญะด้วยการตามรู้จิตอย่างสม่ำเสมอ ก็เพื่อให้เกิดความรู้สึกตัวชัดเจจนถึงอาการของจิตในลักษณะต่างๆ จนรู้เท่าทันจิต ไม่ไปยึดมั่นปรุงแต่งต่อเป็นตัณหา อุปาทาน เมื่อสติสัมปชัญญะมีกำลัง ก็จะเห็นการเกิดดับๆ ของจิต เกิดความรู้สึกตัวชัดเจน รู้อยู่ เห็นอยู่ เกิดสติปัญญารู้แจ้งว่า จิตสักแต่ว่าเป็นจิต เป็นอนัตตา

 

จากหนังสือ "ปัญหา 108 เล่ม 6"

โดยพระอาจารย์มิตซูโอะ คเวสโก

พิมพ์ครั้งที่ 1 สิงหาคม พ.ศ. 2553