สมถกรรมฐาน วิปัสสนากรรมฐาน

ถาม : สมถกรรมฐาน เมื่อปฏิบัติแล้วจะเดินจิตให้สูงขึ้นเทียบเท่าวิปัสสนากรรมฐานได้หรือไม่ เพราะเหตุใด

ตอบ : สมถกรรมฐาน จิตนิ่งอยู่ในอารมณ์อย่างใดอย่างหนึ่ง พูดง่ายๆว่า จิตไม่มีปัญญา แต่สงบนิ่งมีพลัง จะเลื่อนขึ้นเป็นวิปัสสนาในรูปแบบคล้ายๆกับอานาปานสติ จะเลื่อนขึ้นเป็นลำดับแต่มีสติ อานาปานสติเน้นหนักในเรื่องสติ

          สมัยหลวงปู่ชา มีพระจากประเทศลาว ท่านเก่งสมถะมาก ตอนนั้นประเทศลาวเขาปิดประเทศ เวลาท่านคิดถึงบ้านมากๆแต่กลับไปไม่ได้ ท่านจะขอเข้าสมาธิให้อาตมาเป็นพระพี่เลี้ยงคอยดู ท่านจะนั่งสมาธิ 2 คืนกับ 1 วัน ถ้าถึงเวลาแล้วท่านไม่ออกจากสมาธิ ให้ไปเรียกไปปลุกเพราะกลัวจะขาดอาหาร กลัวจะตายเหมือนกัน ท่านบอกว่า พอเข้าไปเป็นสมาธิ ภายใน 5นาที จะสงบนิ่ง จะรู้สึกตัวก็ไม่ใช่ จะไม่รู้สึกตัวก็ไม่ใช่ นิ่งเงียบไม่คิดอะไรเลย เวลาออกจากสมาธิได้ 2-3 วัน หน้าตาสดใสแช่มชื่นเบิกบานปกติ พอ 6-7 วันไปก็ทุกข์อีก อันนี้คือสมถะแท้ๆ จะไม่คิดอะไรมากมาย ทำอยู่อย่างนี้เป็นปีก็ไม่ได้อะไร

          อาตมาเคยได้ฟังครูบาอาจารย์เทศน์ลำดับญาณ แล้วก็อ่านหนังสือสอบอารมณ์ สมถกรรมฐานนี้ก็เริ่มไต่เต้าในอารมณ์เหมือนแบบอานาปานสติเป็นลำดับไปเรื่อยๆ อารมณ์ที่เกิดจากสมถะก็มีหลากหลาย คนเคยสงบ พอมาเริ่มพิจารณา มันจะฟุ้งซ่าน จะเกิดนิมิต มีหลงตัวเอง วิปลาส เกิดวิปัสสนูกิเลส คิดว่าตัวเองเป็นโน่นเป็นนี่ ประกาศตัวกันเยอะ เรียกว่าอยู่ในขั้นที่สับสน ถ้าก้าวไปแล้ว ได้ขึ้นวิปัสสนา ก็จะหลงน้อยลง
           บางคนก็ว่าเข้าสมถะก่อน ให้มันเงียบก่อน ให้จิตสงบแล้วค่อยออกมาพิจารณา ถ้าทำได้ก็ดี แต่คนติดสมถะจะไม่อยากทำอะไร พอวุ่นวายฟุ้งซ่านหน่อย ก็จะเข้าสมาธิให้เงียบไปเลย ออกมาวุ่นวายหน่อยก็ทนต่ออารมณ์ไม่ได้ ทนต่อการสัมผัสไม่ได้

พระครูภาวนาอุดมคุณ (โสภา อุตฺตโม)
วัดเขาวันชัยนวรัตน์ นครราชสีมา
สาขาวัดหนองป่าพงที่ 82
ตอบตามธรรม เล่ม 2