ถาม : การทำสมาธิโดยภาวนาพุทโธนั้น จะต้องเพ่งจิตถึงพระพุทธเจ้าตลอดเวลา หรือเพียงภาวนาเฉย ๆ ใจไม่ต้องคิดอะไร

ตอบ : จุดเริ่มต้นของการภาวนา ให้เราจับอารมณ์ก่อน ให้จิตมีอาหารก่อน เราจะบริกรรมพุทโธอย่างเดียวก็ได้ หรือจะน้อมจิตถึงพุทธคุณคือคุณของพระพุทธเจ้าก็ได้ บางครั้งผู้ปฏิบัตินี่ปฏิบัติไปจิตใจของเรามันจะไม่อยู่อย่างเดียว เช่นเวลาน้อมจิตถึงพระพุทธเจ้าก็เกิดปีติ เกิดความดีใจ เกิดความเย็นใจ หรือเวลาเห็นพระพุทธรูปองค์ไหนสง่างาม อิ่มเอิบก็ชอบ ติดตาติดใจ เราน้อมจิตเข้าไปเกิดปีติ

                 แต่วันรุ่งขึ้นมาทำอย่างนั้นมันไม่เกิดปีติ คือใจของเรามันไม่ได้ชอบอย่างเดียว วิธีการที่จะภาวนาระลึกถึงคุณพระพุทธเจ้าหรือไม่นั้น ไม่ได้สำคัญ เพียงแต่ให้จิตเราเป็นอารมณ์เดียว ให้อยู่กับคำบริกรรม หรือให้อยู่กับพุทโธ หรืออยู่กับลมหายใจ บางทีอาจจะสลับไปสลับมา พอภาวนาไป ๆ จนจิตมันเคยชิน สมมติวันนี้ภาวนาไปประมาณ 1 ชั่วโมงจิตมันค่อยเย็นลงๆ ก็เข้าสู่ความสงบ แต่บางคนก็ไม่เป็นอย่างนั้นพอภาวนา พุทโธๆๆ จู่ ๆ จิตก็กระโดดหายไปเป็นผู้รู้เลย อย่างนี้ก็มี

           ฉะนั้นคำตอบคือเราจะระลึกก็ได้ ไม่ระลึกก็ได้ ขอให้จิตของเราอยู่ในอารมณ์เดียว ไม่ต้องไปบีบบังคับไปเคี่ยวเข็ญอะไรนัก ให้มันสบาย ๆ แล้วจำอารมณ์ที่จิตเราจะเข้าสมาธินั้นให้ได้ ฝึกเรื่อย ๆ บ่อย ๆ สมมติวันนี้ชั่วโมงหนึ่งจับอารมณ์ได้ วันรุ่งขึ้น 30 นาที จนวันต่อๆไป 20 นาที 10 นาที 5 นาทีจับอารมณ์ได้ ทำจนเป็นวสี มีความชำนาญ ถ้าชำนาญโยมสูดลมหายใจเข้า จิตมันก็ลงแล้ว อันนี้คือวิธีการฝึกจิตรักษาจิต

พระครูภาวนาชัยมงคล (สุนทร ทนฺตจิตฺโต)
วัดป่าชัยมงคล ระนอง
สาขาวัดหนองป่าพงที่ 115
ตอบตามธรรม เล่ม 1