ถาม : เวลาที่เรานอนหลับจิตไปไหน?

ตอบ : ตายแล้วจิตไปไหนมันก็ขึ้นอยู่กับสภาวะของจิตเรา ที่มันไปผูกพันอะไรอยู่ แล้วก็อีกที่ๆ เราคิดอะไรมาก ๆ นาน ๆ มันจะไป
วิธีแก้ก็คือก่อนเราจะหลับ จะพักผ่อนให้ตั้งเจตนาวิรัติละเว้นในศีลก่อน ห้าก็ได้ ศีลแปดก็ได้ จะได้ไปดีไม่ไปเกเร มีวิธีแก้อยู่ จิตมันก็มีหนึ่งไปฆ่ากัน สองไปเที่ยวหยิบเอาของเขา เรียกว่าขโมย สามก็ไปประพฤติผิดในกาม ก็ไปตามแนวนี้ คือเส้นทางของจิตที่จะไป ฉะนั้นเริ่มต้นในการปฏิบัติเราจะทำ ทั้งภายนอกภายใน โครงสร้างการปฏิบัติธรรมคือศีล ทางเดินของจิตจะไปตามที่พระพุทธเจ้าทรงรู้ เพราะดักไว้หมดแล้ว ศีลห้าหยาบหน่อยศีลแปดก็ละเอียดเข้าไป รูป เสียง กลิ่นรส มันจะไปตามกลิ่นตามรส
พอตื่นขึ้นมาก็ตรวจดูว่าเราหลับแล้วจิตเราไปไหน เราจะรู้คนอื่นไม่รู้หรอก ก่อนจะนอนหลับเราก็ห้ามจิตใจเราซะก่อน หนึ่งเธอจะไปฆ่าเขาไม่ได้ ไปขโมยไม่ได้ ให้ละเลิกในสิ่งเหล่านี้ห้าข้อ ตื่นขึ้นมาเราก็อยู่อีกโลกหนึ่งแล้ว ก็ต้องตั้งอีกตั้งไม่ใช่ตั้งทีเดียวตั้งทุกวันให้ตั้งจิตเจตนางดเว้น ละเลิก คือถอน ปกติมันผูกเราให้ละเลิกให้ถอนขึ้น สิ่งที่เป็นอกุศลเลิกคิดเลิกเอามาทำ

หลวงพ่อละมาย ลาภสมฺปนฺโน
วัดพระพุทธบาทฉลอมใต้ (ดอยโล้น) ตาก
สาขาวัดหนองป่าพงที่ 110
ตอบตามธรรมเล่ม 3