ผู้ที่จะได้ตรัสรู้ธรรม.. ต้องเห็นธรรมในธรรมทั้งนั้น

ตอนต้นจะฝึกหมวดไหนมาก็ตาม ท้ายที่สุดก็จะเห็นธรรมในธรรมได้เหมือนกัน

ตอนแรก อาจจะเห็นกายในกาย ท้ายที่สุดก็จะเห็นธรรมในธรรมเหมือนกัน..

ตอนแรก เห็นกายว่าเป็นเพียงสักแต่ว่ากาย

ต่อมา ปัญญามากขึ้น เห็นว่ากายนั้นเป็นรูปที่ประชุมรวมกัน

เกิดเพราะเหตุปัจจัยอย่างนี้ๆ เป็นการเห็นธรรมในธรรม

ตอนแรกเห็นเวทนาว่าเป็นสักแต่เวทนา

ต่อมา ก็เห็นเหตุปัจจัยที่ทำให้เวทนาเกิด

เห็นว่าเวทนาก็เป็นธรรมะชนิดหนึ่ง เป็นสังขารที่ไม่ได้มีอยู่ก่อน

เกิดเพราะมีเหตุ มันจะดับไปก็ต่อเมื่อเหตุมันดับ เป็นเห็นธรรมในธรรม

จิต ก็ทำนองเดียวกัน แต่เดิมดูจิตว่าเป็นจิต

ว่าจิตมีอาการอย่างโน้นอย่างนี้ ต่อมาก็เห็นแยกแยะจิตเป็นอย่างหนึ่ง

ราคะก็เป็นอย่างหนึ่ง เป็นคนละอย่างกัน ล้วนเป็นธรรมะที่ไม่เที่ยงเหมือนกัน

มีเหตุปัจจัยอย่างนี้ๆ ราคะจึงเกิดขึ้น เพราะไปมองว่าสวยงาม

น่าครอบครองเป็นเจ้าของ ราคะจึงเกิดขึ้น..

ความรู้ทำนองนี้เรียกว่า "รู้จักธรรมในธรรม"

หนังสือ สติปัฏฐาน ๔ (ชุดโพธิปักขิยธรรม) หน้า ๑๕๕
โดย สุภีร์ ทุมทอง