ดูกรภิกษุทั้งหลาย

ปุถุชนผู้มิได้สดับจะพึงเบื่อหน่ายบ้าง, คลายกำหนัดบ้าง, หลุดพ้นบ้าง ในร่างกายอันเป็นที่ประชุมแห่งมหาภูตทั้ง ๔ นี้

 

#ข้อนั้นเพราะเหตุไร ?

 

'เพราะเหตุว่า'​ .. ความเจริญก็ดี, ความเสื่อมก็ดี, การเกิดก็ดี, การตายก็ดีของร่างกายอันเป็นที่ประชุมแห่งมหาภูตทั้ง ๔ นี้ ย่อมปรากฏ

 

'ปุถุชนผู้มิได้สดับ'​ .. จึงเบื่อหน่ายบ้าง, คลายกำหนัดบ้าง, หลุดพ้นบ้างในร่างกายนั้น

 

#แต่ตถาคตเรียกร่างกายอันเป็นที่ประชุม

แห่งมหาภูตทั้ง ๔ นี้ว่า ..

-จิตบ้าง

-มโนบ้าง

-วิญญาณบ้าง

 

#ปุถุชนผู้มิได้สดับ ..

-ไม่อาจเบื่อหน่าย

-คลายกำหนัด

-หลุดพ้นในจิตเป็นต้นนั้นได้เลย

 

ข้อนั้นเพราะเหตุไร ?

 

#เพราะว่าจิตเป็นต้นนี้ .. อันปุถุชนมิได้สดับ รวบรัดถือไว้ด้วยตัณหา ยึดถือด้วยทิฐิว่า ..

-นั่นของเรา, นั่นเป็นเรา, นั่นเป็นตัวตนของเรา

ดังนี้ตลอดกาลช้านาน

 

#ฉะนั้น ปุถุชนผู้มิได้สดับ .. จึงไม่อาจจะเบื่อหน่าย, คลายกำหนัด, หลุดพ้นในจิตเป็นต้นนั้นได้เลย ฯ

 

[๒๓๑] ดูกรภิกษุทั้งหลาย

ปุถุชนผู้มิได้สดับ จะพึงเข้าไปยึดถือเอาร่างกายอันเป็นที่ประชุมแห่งมหาภูต ๔ นี้ โดยความเป็นตน ยังชอบกว่า #แต่จะเข้าไปยึดถือเอาจิตโดยความเป็นตนหาชอบไม่

 

ข้อนั้นเพราะเหตุไร ?

 

#เพราะร่างกายอันเป็นที่ประชุมแห่งมหาภูตทั้ง ๔ นี้ เมื่อดำรงอยู่ ปีหนึ่งบ้าง, สองปีบ้าง, สามปีบ้าง, สี่ปีบ้าง, ห้าปีบ้าง, สิบปีบ้าง, ยี่สิบปีบ้าง, สามสิบปีบ้าง, สี่สิบปีบ้าง, ห้าสิบปีบ้าง, ร้อยปีบ้าง, ยิ่งกว่าร้อยปีบ้าง ย่อมปรากฏ

 

แต่ว่าตถาคตเรียกร่างกายอันเป็นที่ประชุม

แห่งมหาภูตทั้ง ๔ นี้ว่า ..

-จิตบ้าง

-มโนบ้าง

-วิญญาณบ้าง

"จิตเป็นต้นนั้นดวงหนึ่งเกิดขึ้น ดวงหนึ่งดับไป ในกลางคืนและกลางวัน"

 

[๒๓๒] ดูกรภิกษุทั้งหลาย

-วานรเมื่อเที่ยวไปในป่าใหญ่จับกิ่งไม้ ปล่อยกิ่งนั้น ยึดเอากิ่งอื่น ปล่อยกิ่งที่ยึดเดิม เหนี่ยวกิ่งใหม่ต่อไป

 

แม้ฉันใด .. ร่างกายอันเป็นที่ประชุมแห่งมหาภูตทั้ง ๔ นี้ ที่ตถาคตเรียกว่า ..จิตบ้าง, มโนบ้าง, วิญญาณบ้าง, จิตเป็นต้นนั้น

-ดวงหนึ่งเกิดขึ้น ดวงหนึ่งดับไป ในกลางคืนและกลางวัน ก็ฉันนั้นแล ฯ

 

[๒๓๓] ดูกรภิกษุทั้งหลาย

อริยสาวกผู้สดับ ย่อมใส่ใจโดยแยบคายด้วยดีถึงปฏิจจสมุปบาทธรรม ในร่างกายและจิตที่ตถาคตกล่าวมานั้นว่า .. เพราะเหตุดังนี้

 

#เมื่อสิ่งนี้มี สิ่งนี้จึงมี

#เพราะสิ่งนี้เกิดขึ้น สิ่งนี้จึงเกิดขึ้น

#เมื่อสิ่งนี้ไม่มีสิ่งนี้จึงไม่มี

#เพราะสิ่งนี้ดับ สิ่งนี้จึงดับ คือ

 

-เพราะอวิชชาเป็นปัจจัย จึงมีสังขาร

-เพราะสังขารเป็นปัจจัย จึงมีวิญญาณ

-เพราะวิญญาณเป็นปัจจัย จึงมีนามรูป

-เพราะนามรูปเป็นปัจจัย จึงมีสฬายตนะ

-เพราะสฬายตนะเป็นปัจจัย จึงมีผัสสะ

-เพราะผัสสะเป็นปัจจัย จึงมีเวทนา

-เพราะเวทนาเป็นปัจจัย จึงมีตัณหา

-เพราะตัณหาเป็นปัจจัยจึงมีอุปาทาน

-เพราะอุปาทานเป็นปัจจัย จึงมีภพ

-เพราะภพเป็นปัจจัย จึงมีชาติ

-เพราะชาติเป็นปัจจัย จึงมีชราและมรณะ

โสกปริเทวทุกขโทมนัสและอุปายาส

ความเกิดขึ้นแห่งกองทุกข์

ทั้งมวลนี้ ย่อมมีด้วยประการอย่างนี้

 

อนึ่ง #เพราะอวิชชาดับด้วยสำรอกโดยไม่เหลือสังขารจึงดับ

#เพราะสังขารดับวิญญาณจึงดับ ฯลฯ

#ความดับแห่งกองทุกข์ทั้งมวลนี้ย่อมมีด้วยประการอย่างนี้ ฯ

 

[๒๓๔] ดูกรภิกษุทั้งหลาย

อริยสาวกผู้ได้สดับมาพิจารณาอยู่อย่างนี้ ..

 

-ย่อมหน่ายแม้ในรูป

-ย่อมหน่ายแม้ในเวทนา

-ย่อมหน่ายแม้ในสัญญา

-ย่อมหน่ายแม้ในสังขารทั้งหลาย

-ย่อมหน่ายแม้ในวิญญาณ

 

#เมื่อหน่าย ย่อมคลายกำหนัด

-เพราะคลายกำหนัด จึงหลุดพ้น

-เมื่อหลุดพ้นแล้ว ก็เกิดญาณหยั่งรู้ว่าหลุดพ้นแล้ว

-ย่อมทราบชัดว่าชาติสิ้นแล้ว

-พรหมจรรย์อยู่จบแล้ว

-กิจที่ควรทำ ทำเสร็จแล้ว

-กิจอื่นเพื่อความเป็นอย่างนี้มิได้มี ดังนี้แล ฯ

____________________________

(อัสสุตวตาสูตร)

สัํ. นิ. 16/232/93