[๕๔๒]  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย.  ภิกษุผู้ประกอบอธิจิต   ควรมนสิการนิมิต ๓  ตามกาลอันควร  คือ  

* มนสิการสมาธินิมิต    (ข่มจิตใจให้ตั้งมั่นอยู่ในอารมณ์เดียว)  ตามกาลอันควร 

* มนสิการปัคคาหนิมิต   (ทำความเพียรยกจิตให้อาจหาญแช่มชื่นขึ้น)  ตามกาลอันควร  

* มนสิการอุเบกขานิมิต  (เพ่งดูเฉยอยู่ไม่ข่มไม่ยก   เมื่อจิตเรียบร้อยแล้ว)  ตามกาลอันควร

       

ถ้าภิกษุผู้ประกอบอธิจิตจะพึงมนสิการแต่สมาธินิมิตส่วนเดียวไซร้ เป็นฐานะอยู่   ที่จิตจะพึงเป็นไปทางโกสัชชะ (ควาเกียจคร้านความซึมเซื่อง) 

 

ถ้าจะพึงมนสิการแต่ปัคคาหนิมิตส่วนเดียวเล่า  ก็เป็นฐานะอยู่  ที่จิตจะเป็นไปทางอุทธัจจะ  (ความฟุ้งซ่าน)  

 

ถ้าจะพึงมนสิการแต่อุเบกขานิมิตโดยส่วนเดียวไซร้ก็เป็นฐานะอยู่   ที่จิตจะไม่พึงตั้งมั่นเพื่อความสิ้นอาสวะเมื่อใด    ภิกษุผู้ประกอบอธิจิต    มนสิการสมาธินิมิตตามกาลอันควร มนสิการปัคคาหนิมิตตามกาลอันควร   มนสิการอุเบกขานิมิตตามกาลอันควร เมื่อนั้นจิตนั้นจึงจะเป็นจิตอ่อน    ควรแก่การงาน    เป็นจิตผุดผ่อง    และมั่น แน่วแน่เป็นอย่างดีเพื่อความสิ้นอาสวะ

         

เปรียบเหมือนช่างทองหรือลูกมือช่างทอง เตรียมเบ้าติดไฟ  เกลี่ยถ่านเอาคีมจับทองวางบนถ่านแล้ว   สูบไปตามกาลอันควร  พรมน้ำตามกาลอันควร (หยุดสูบและพรหมน้ำ)    เพ่งพิจารณาดู    (ว่าสุกหรือยัง)    ตามกาลอันควร

 

ถ้าช่างทองหรือลูกมือสูบเผาทองไปส่วนเดียว    ก็เป็นได้อยู่    ที่ทองนั้นจะพึงแก่ไฟ  ถ้าพรมน้ำไปอย่างเดียว  ก็เป็นได้อยู่  ที่ทองนั้นจะพึงอ่อนไฟ  ถ้าหยุดเพ่งพิจารณาดูอยู่อย่างเดียว  ก็เป็นได้อยู่  ที่ทองนั้นจะไม่สุกดี  

 

เมื่อใด  ช่างทองหรือลูกมือสูบเผาทองไปตามกาลอันควร    พรมน้ำตามกาลอันควร    หยุดเพ่งพิจารณาดูตามกาลอันควร   เมื่อนั้น   ทองนั้นจึงจะอ่อน   ควรแต่งได้   สีสุกและไม่แตก    ใช้การได้ดี    จะประสงค์ทำเป็นเครื่องประดับชนิดใด ๆ   เช่น เข็มขัด   ตุ้มหู  สร้อยคอ  สังวาล  ก็ได้ตามต้องการ  ฉันใด

 

ฉันนั้นแหละ   ภิกษุทั้งหลาย   ภิกษุผู้ประกอบอธิจิต   ควรมนสิการนิมิต ๓ ตามกาลอันควร  คือ มนสิการสมาธินิมิตตามกำลังอันควร  มนสิการ ปัคคาหนิมิตตามกาลอันควร   มนสิการอุเบกขานิมิตตามกาลอันควร   

 

ถ้าภิกษุผู้ประกอบอธิจิตจะพึงมนสิการแต่สมาธินิมิตส่วนเดียวไซร้        เป็นฐานะอยู่ที่จิตจะเป็นไปทางโกสัชชะ.        ถ้าจะพึงมนสิการแต่ปัคคาหนิมิตส่วนเดียวเล่าก็เป็นฐานะอยู่   ที่จิตจะเป็นไปทางอุทธัจจะ  

 

ถ้าจะพึงมนสิการแต่อุเบกขานิมิต โดยส่วนเดียวไซร้   ก็เป็นฐานะอยู่   ที่จิตจะไม่พึงแน่วแน่เป็นอย่างดีเพื่อความสิ้นอาสวะ  

 

เมื่อใด  ภิกษุผู้ประกอบอธิจิต  มนสิการสมาธินิมิตตามกาลอันควรมนสิการปัคคาหนิมิตตามกาลอันควร     มนสิการอุเบกขานิมิตตามกาลอันควร เมื่อนั้น    จิตนั้นจึงเป็นจิตอ่อน  ควรแก่การงาน เป็นจิตผุดผ่องและมั่น  แน่วแน่ เป็นอย่างดีเพื่อความสิ้นอาสวะ

 

เธอน้อมจิต  (อย่างนั้น)  ไปเพื่อทำให้แจ้งด้วยอภิญญา   ซึ่งอภิญญา สัจฉิกรณียธรรมใด ๆ  ในเมื่อความพยายามมีอยู่     เธอย่อมถึงความเป็นผู้อาจทำให้ประจักษ์ได้ในอภิญญาสัจฉิกรณียธรรมนั้น ๆ (คือ)

(๑)   ถ้าเธอจำนงว่า     ขอเราพึงแสดงฤทธิ์ได้หลายอย่างต่างวิธี ฯลฯ

(เหมือนสูตรก่อนจนจบ).

 

จบสมุคคตสูตรที่  ๑๑

 # อํ.ติก.๓๔/๕๔๒